मुख्यमंत्री पशुस्वास्थ योजना: पशुधनासाठी घरपोच आरोग्य सेवा | Mukhyamantri Pashu Swasthya Yojana Maharashtra

Mukhyamantri Pashu Swasthya Yojana Maharashtra: महाराष्ट्र शासनाने पशुपालकांच्या हितासाठी मुख्यमंत्री पशुस्वास्थ योजना ही एक महत्त्वाकांक्षी योजना सुरू केली आहे. या योजनेचा मुख्य उद्देश राज्यातील पशुधनाच्या आरोग्यासाठी दर्जेदार सेवा थेट पशुपालकांच्या दारापर्यंत पोहोचवणे हा आहे. ग्रामीण भागातील पशुपालकांना त्यांच्या जनावरांसाठी वेळेवर आणि चांगल्या आरोग्य सेवा मिळाव्यात आणि त्यांना आर्थिक अडचणींचा सामना करावा लागू नये, यासाठी ही योजना खूप महत्त्वाची ठरते.

योजनेची सुरुवात आणि विस्तार

मुख्यमंत्री पशुस्वास्थ योजनेची घोषणा 2017 च्या अर्थसंकल्पीय अधिवेशनात झाली होती. तेव्हा राज्यात 349 फिरते पशुवैद्यकीय दवाखाने सुरू करण्याचा निर्णय घेण्यात आला होता. या योजनेचा पहिला टप्पा 2019 मध्ये राबवण्यात आला, ज्यामध्ये 80 नवीन फिरती पशुवैद्यकीय पथके सुरू करण्यात आली.
ग्रामीण, दुर्गम आणि आदिवासी बहुल भागात पशुवैद्यकीय दवाखान्यांची संख्या कमी असल्याने, जनावरे आजारी पडल्यास पशुपालकांना दवाखान्यात जाण्यासाठी मोठा आर्थिक आणि शारीरिक त्रास सहन करावा लागतो. यामुळे पशुधनाचा मृत्यू होऊन आर्थिक नुकसान होण्याची शक्यता असते. हे लक्षात घेऊनच मुख्यमंत्री पशुस्वास्थ योजना सुरू करण्यात आली.

Mukhyamantri Pashu Swasthya Yojana Maharashtra

योजनेचे स्वरूप
मुख्यमंत्री पशुस्वास्थ योजनेत खालील गोष्टींचा समावेश आहे:

• फिरते पशुवैद्यकीय पथक: ही पथके विशेष उपकरणांनी सुसज्ज असलेल्या गाड्यांद्वारे काम करतील. या पथकांमध्ये पशुवैद्यकीय अधिकारी, कर्मचारी, वाहनचालक आणि मदतनीस यांचा समावेश असेल.
• उपलब्ध सेवा: या पथकांद्वारे कृत्रिम रेतन, औषधोपचार, लसीकरण, शस्त्रक्रिया, वंध्यत्व तपासणी आणि गाभण तपासणी यांसारख्या सेवा पुरविल्या जातील.
• संपर्क सुविधा: पशुपालक टोल फ्री क्रमांक, कॉल सेंटर किंवा ॲपच्या माध्यमातून सेवा मागवू शकतील.
  योजनेत समाविष्ट उपकरणे आणि औषधे
  पथकातील वाहनांमध्ये खालील महत्त्वाची उपकरणे उपलब्ध असतील:
• कास्टिंग उपकरणे: (जनावरांना पकडण्यासाठी दोरी, जाळी)
• शस्त्रक्रियेसाठी आवश्यक औषधे: (झायलाझाईन, केटामाईन, डाएझेपाम)
• तात्पुरते अस्थीभंग उपचारासाठी: स्प्लिंट, आयव्ही कॅथेटर
• प्राथमिक उपचाराचे साहित्य: (सुई, सूत, बॅन्डेज)

सेवा क्षेत्र

मुख्यमंत्री पशुस्वास्थ योजनेअंतर्गत सुरुवातीला 80 तालुक्यांमध्ये फिरती पथके सुरू करण्यात आली आहेत. यामध्ये मुरबाड, मोखाडा, दापोली, जुन्नर, मावळ, खटाव, कवठेमहांकाळ, बागलाण, सोयगाव, देवणी, देगलूर, कारंजा, नरखेड, तूमसर, मुलचेरा, भद्रावती अशा विविध दुर्गम आणि आदिवासी भागांचा समावेश आहे.

योजनेचे फायदे

• पशुपालकांना त्वरित मदत: जनावरे आजारी पडल्यास पशुपालकांना त्यांना दवाखान्यात घेऊन जाण्याची गरज नाही, कारण सेवा थेट त्यांच्या घरीच मिळते.
• आर्थिक बचत: वाहतुकीचा खर्च वाचतो आणि वेळेवर उपचार मिळाल्याने पशुधनाचे प्राण वाचतात, ज्यामुळे शेतकऱ्यांचे आर्थिक नुकसान टळते.
• दुधाळ जनावरांची उत्पादकता वाढते: निरोगी पशुधनामुळे दूध उत्पादनात वाढ होते.
• ग्रामीण अर्थव्यवस्थेला चालना: यामुळे पशुपालकांचा आर्थिक स्तर सुधारतो, ज्यामुळे ग्रामीण अर्थव्यवस्थेला बळ मिळते.

प्रशासकीय रचना

पशुसंवर्धन आयुक्त हे मुख्यमंत्री पशुस्वास्थ योजनेचे राज्यस्तरीय नियंत्रण अधिकारी आहेत. विभागीय स्तरावर, विभागीय व उपआयुक्त पशुसंवर्धन हे योजनेच्या अंमलबजावणीसाठी जबाबदार आहेत. तालुका स्तरावर, उपविभागीय पशुसंवर्धन अधिकारी ही जबाबदारी पार पाडतात.
निधी व्यवस्थापन
मुख्यमंत्री पशुस्वास्थ योजनेसाठी आवश्यक निधी शासनाच्या मंजूर लेखाशिर्षांखाली मंजूर करण्यात आला आहे. अंदाजे खर्चात वाहन आणि उपकरणांसाठी 12.80 कोटी रुपये, तर मनुष्यबळ, इंधन आणि औषधांसाठी 3.94 कोटी रुपयांची तरतूद करण्यात आली आहे.