पोस्ट ऑफिस बचत योजना आहेत, सुरक्षित गुंतवणुकीचा राजमार्ग! | Post Office Investment Schemes in India 2025

Post Office Investment Schemes in India 2025: भारतीय पोस्ट वेगवेगळ्या प्रकारच्या गुंतवणूकदारांच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी अनेक बचत योजना पुरवते. या सर्व योजनांना भारत सरकारचा पाठिंबा असल्यामुळे चांगल्या आणि निश्चित परताव्याची खात्री मिळते. विशेष म्हणजे, बहुतेक पोस्ट ऑफिस बचत योजना आयकर कायद्याच्या कलम ८०C अंतर्गत करमुक्त आहेत. चला तर मग, पोस्ट ऑफिसच्या काही महत्त्वाच्या अल्प बचत योजनांविषयी माहिती घेऊया.

पोस्ट ऑफिस बचत खाते:
हे बँकेतील बचत खात्याप्रमाणेच असते, पण ते पोस्ट ऑफिसमध्ये उघडता येते. एका पोस्ट ऑफिसमध्ये तुम्ही फक्त एकच खाते उघडू शकता आणि गरज पडल्यास ते दुसऱ्या पोस्ट ऑफिसमध्ये सहजपणे हस्तांतरितही करता येते. तुम्ही तुमच्या मुलांच्या नावे देखील हे खाते उघडू शकता. या खात्यावर सध्या ४% व्याजदर मिळतो, जो पूर्णपणे करपात्र आहे, पण यावर कोणताही टीडीएस कापला जात नाही.

पोस्ट ऑफिस मासिक उत्पन्न योजना (POMIS):
ही योजना त्या लोकांसाठी उत्तम आहे ज्यांना त्यांच्या एकरकमी गुंतवणुकीवर दर महिन्याला निश्चित उत्पन्न हवे आहे. कोणताही भारतीय नागरिक एकट्याने किंवा दोघांच्या नावे हे खाते उघडू शकतो. अल्पवयीन मुले देखील यात गुंतवणूक करू शकतात आणि जर त्यांचे वय १० वर्षांपेक्षा जास्त असेल, तर ते स्वतः हे खाते चालवू शकतात. या योजनेत किमान १००० रुपये गुंतवता येतात, तर एका व्यक्तीसाठी कमाल मर्यादा ९ लाख रुपये आणि संयुक्त खात्यांसाठी १५ लाख रुपये आहे. सध्या या योजनेचा व्याजदर ७.४% आहे. हे खाते देशभरातील कोणत्याही पोस्ट ऑफिसमध्ये हलवता येते. या योजनेतील व्याजावर कोणताही टीडीएस लागत नाही आणि ठेवी संपत्ती करातून पूर्णपणे मुक्त आहेत.

पोस्ट ऑफिस आवर्ती ठेव (PORD):
ही एक ५ वर्षांच्या निश्चित कालावधीसाठीची मासिक गुंतवणूक योजना आहे. आर्थिक वर्ष २०२५-२६ च्या पहिल्या तिमाहीसाठी या योजनेचा व्याजदर वार्षिक ६.७% आहे (चक्रवाढ व्याजदर तिमाही आधारावर). जर तुम्ही दरमहा १०,००० रुपये गुंतवले, तर ५ वर्षांनंतर तुम्हाला १,१३,६५९ रुपये मिळतील. लहान गुंतवणूकदारांना यात दरमहा फक्त १०० रुपये किंवा त्याहून अधिक रक्कम १० रुपयांच्या पटीत गुंतवण्याची सोय आहे आणि गुंतवणुकीसाठी कोणतीही कमाल मर्यादा नाही. दोन प्रौढ व्यक्ती मिळून संयुक्त खाते उघडू शकतात आणि अल्पवयीन मुलांच्या नावे देखील खाते उघडता येते.

पोस्ट ऑफिस मुदत ठेव (POTD):

पोस्ट ऑफिसमध्ये तुम्ही वेगवेगळ्या कालावधीसाठी मुदत ठेव करू शकता. सध्याचे व्याजदर (०१.०४.२०२५ पासून) खालीलप्रमाणे आहेत:
१ वर्षाची मुदत ठेव ६.९%
२ वर्षांची मुदत ठेव ७%
३ वर्षांची मुदत ठेव ७.१%
५ वर्षांची मुदत ठेव ७.५%
यामध्ये तुम्ही किमान १००० रुपये गुंतवू शकता आणि कमाल गुंतवणुकीची कोणतीही मर्यादा नाही. तसेच, तुम्ही कितीही खाती उघडू शकता. हे खाते एकट्याने किंवा दोघांच्या नावे उघडता येते आणि अल्पवयीन मुलांच्या नावे देखील गुंतवणूक करण्याची परवानगी आहे.

किसान विकास पत्र (केव्हीपी):

किसान विकास पत्र सध्या वार्षिक ७.५% चक्रवाढ व्याजदर देते आणि ते कोणत्याही पोस्ट ऑफिसमधून खरेदी करता येते. यात गुंतवलेली रक्कम ११९ महिन्यांत दुप्पट होते. यात किमान गुंतवणूक १००० रुपये आहे आणि कमाल मर्यादा नाही. ही गुंतवणूक १०० रुपयांच्या पटीत करता येते. ही प्रमाणपत्रे सहजपणे हस्तांतरित करता येतात आणि अडीच वर्षांनंतर तुम्ही ती रोख रकमेत बदलू देखील करू शकता. या गुंतवणुकीतील मूळ रकमेवर कोणताही कर लागत नाही, पण केव्हीपीवरील व्याज करपात्र आहे.

ज्येष्ठ नागरिक बचत योजना (SCSS):
ज्येष्ठ नागरिक बचत योजनेत ५० वर्षांपेक्षा जास्त वयाची कोणतीही व्यक्ती गुंतवणूक करू शकते (निवृत्त संरक्षण कर्मचाऱ्यांसाठी वयोमर्यादा नाही). ५५ वर्षांनंतर स्वेच्छानिवृत्ती घेतलेली व्यक्ती देखील निवृत्ती लाभ मिळाल्यापासून एका महिन्याच्या आत हे खाते उघडू शकते. अशा परिस्थितीत गुंतवलेली रक्कम निवृत्तीच्या वेळी मिळालेल्या रकमेपेक्षा जास्त नसावी. प्रत्येक व्यक्तीसाठी (सर्व खात्यांमधील एकूण शिल्लक) कमाल गुंतवणूक मर्यादा ३० लाख रुपये आहे आणि गुंतवणूक १००० रुपयांच्या पटीत करता येते. एखादी व्यक्ती स्वतःच्या नावावर किंवा आपल्या जोडीदारासोबत मिळून अनेक खाती उघडू शकते. सध्या या योजनेचा व्याजदर वार्षिक ८.२% आहे, जो प्रत्येक तिमाहीच्या पहिल्या कामकाजाच्या दिवशी दिला जातो.

सार्वजनिक भविष्य निर्वाह निधी (पीपीएफ):
पीपीएफ ही १५ वर्षांच्या कालावधीसाठीची दीर्घकालीन गुंतवणूक योजना आहे, जी सध्या वार्षिक ७.१% व्याजदर देते (वार्षिक चक्रवाढ). या योजनेत एका आर्थिक वर्षात तुम्ही जास्तीत जास्त १,५०,००० रुपये गुंतवू शकता. विशेष म्हणजे, ही ठेव आयकर कायद्याच्या कलम ८० सी अंतर्गत करमुक्त आहे. पीपीएफ खाते उघडण्यासाठी कोणतीही किमान किंवा कमाल वयोमर्यादा नाही. एका आर्थिक वर्षात तुम्ही किमान ५०० रुपये आणि कमाल १.५ लाख रुपयांपर्यंत गुंतवणूक करू शकता. ही गुंतवणूक एकरकमी किंवा हप्त्यांमध्ये करता येते.

राष्ट्रीय बचत प्रमाणपत्र (एनएससी):
एनएससीचा परिपक्वता कालावधी ५ वर्षांचा असतो आणि यावर वार्षिक ७.७% व्याजदर मिळतो, जो सहामाही पद्धतीने चक्रवाढ होतो, पण तो मुदतपूर्तीनंतरच मिळतो. याचा अर्थ, जर तुम्ही १,००,००० रुपये गुंतवले, तर ५ वर्षांनंतर तुम्हाला १,४४,९०३ रुपये मिळतील. यात किमान १००० रुपयांची गुंतवणूक करता येते आणि कमाल गुंतवणुकीची कोणतीही मर्यादा नाही. ही प्रमाणपत्रे १००, ५००, १,०००, ५,००० आणि १०,००० रुपयांच्या मूल्यांमध्ये उपलब्ध आहेत. एनएससी प्रमाणपत्र एकट्याने, दोघांच्या किंवा तिघांच्या नावे संयुक्तपणे, अल्पवयीन किंवा मानसिकदृष्ट्या दुर्बळ व्यक्तीच्या वतीने त्याचे पालक किंवा १० वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या अल्पवयीन व्यक्तीद्वारे स्वतःच्या नावे खरेदी करता येते. वयाच्या अल्पवयीन व्यक्तीद्वारे स्वतःच्या नावे खरेदी करता येते.

सुकन्या समृद्धी योजना (SSY):
सुकन्या समृद्धी योजना खास मुलींसाठी तयार केलेली बचत योजना आहे. सध्या यावर वार्षिक ८.२% आकर्षक व्याजदर मिळतो (वार्षिक चक्रवाढ). एका आर्थिक वर्षात यात किमान १००० रुपये आणि कमाल १,५०,००० रुपये गुंतवता येतात. खाते उघडल्याच्या तारखेपासून १५ वर्षांपर्यंत तुम्हाला दरवर्षी किमान रक्कम गुंतवणे आवश्यक आहे. त्यानंतर मुदतपूर्तीपर्यंत खात्यावर व्याज मिळत राहील. सुकन्या समृद्धी खात्यातील गुंतवणुकीवर कलम ८० सी अंतर्गत दरवर्षी १.५ लाख रुपयांपर्यंत करसवलत मिळते. तसेच, या खात्यावरील व्याज आणि मुदतपूर्तीची रक्कम देखील करमुक्त आहे. खाते उघडल्याच्या तारखेपासून २१ वर्षे पूर्ण झाल्यावर किंवा मुलगी १८ वर्षांची झाल्यावर तिचे लग्न झाल्यास हे खाते परिपक्व होते. सुकन्या समृद्धी खाते फक्त मुलीच्या नावे तिचे पालक किंवा कायदेशीर पालक उघडू शकतात आणि खाते उघडताना मुलीचे वय १० वर्षे किंवा त्यापेक्षा कमी असावे लागते. एका मुलीच्या नावे अनेक खाती उघडता येत नाहीत.

आता प्रश्न आहे की, पोस्ट ऑफिस योजनांमध्ये गुंतवणूक कशी करावी? तर खालीलप्रमाणे ही प्रक्रिया अगदी सोपी आहे.

• तुमच्या जवळच्या पोस्ट ऑफिस शाखेला भेट द्या.
• संबंधित खाते उघडण्याचा फॉर्म घ्या किंवा इंडिया पोस्टच्या अधिकृत वेबसाइटवरून डाउनलोड करा.
• फॉर्म व्यवस्थित भरा आणि तुमचा पॅन, आधार कार्ड आणि इतर आवश्यक कागदपत्रे तसेच केवायसी पुरावे जमा करा.
• तुम्ही निवडलेल्या योजनेत किमान रक्कम जमा करून नोंदणी प्रक्रिया पूर्ण करा.

शिवाय, तुम्ही सुकन्या समृद्धी योजना (SSY), सार्वजनिक भविष्य निर्वाह निधी (PPF), किसान विकास पत्र (KVP), राष्ट्रीय बचत प्रमाणपत्र (NSC) यांसारख्या काही पोस्ट ऑफिस बचत योजनांमध्ये ऑनलाइन किंवा ऑफलाइन पद्धतीने विविध खाजगी तसेच सरकारी बँकांमध्ये देखील गुंतवणूक करू शकता.

आज आपण पोस्ट बचत योजनांबद्दल तपशीलवार माहिती बघितली आहे, तेव्हा हा लेख जास्तीत जास्त लोकांसोबत शेअर करा